Савол: Дар ин ки Қуръони Карим такягоҳи маорифи ақоидии мо аст, ҳеҷ шакке нест ва мавриди қабули ҳамаи мусулмонон − қатъи назар аз мазҳаб ва маромашон − мебошад. Аммо дар ин ки суннат низ такягоҳи маорифи ақоидӣ мебошад, оё мавриди қабули ҳамаи мусулмонон аст? Ва агар мавриди қабули ҳамаи онҳо бошад, бо таваҷҷўҳ ба ин ки суннат, ки аз роҳи ҳадисҳои исломӣ ба даст меояд ва ҳамаи ҳадисҳо дар як сатҳ нестанд, балки баъзеяшон мутавотир ва баъзеи дигар ҳадиси оҳод ҳастанд, оё ҳамаи онҳо − чи мутавотир ва чи оҳод − дар ақоид ҳуҷҷат мебошанд ва ё на?
Ҷавоб: Суннати Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) ҳамон гуфтор, кирдор ва тақрири он ҳазрат (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) мебошад. Ва аз тариқи саҳобагон ва касоне, ки он ҷаноб (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи)−ро ҳамроҳӣ кардаанд ба мо расида ва имрўза дар китобҳои ҳадисӣ сабт гардидаанд. Мусулмонон ба далели аҳаммияти ҷойгоҳи суннати Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) дар Ислом, аз ҳамон рўзҳои аввал дар гирдоварии он камар бастаанд. Албатта тамоми он чи ба унвони ҳадис дар китобҳои ҳадисӣ дарҷ гардида аст, дар як сатҳ намебошад. Баъзеи он ҳадисҳои мавзўъ (сохташуда, ки бар он ҳазрат бофта шуда аст) мебошад, баъзеяш ҳадисҳои заиф ва порае аз он ҳадисҳои саҳеҳ. Ва алабатта ҳадисҳо тақсимоти дигаре дорад, ки ин ҷо маҷоли ёдоварии яко яки онҳо намебошад, бояд барои огоҳӣ ба китобҳои муфассали ҳадиспажўҳӣ муроҷеа намуд. Аз дидгоҳи Ислом фақат ҳадисҳои саҳеҳ мўътабар мебошад.
Алабатта ҳадисҳои мўътабар низ худ ё мутавотир ҳастанд ва ё оҳод. Ҳадиси мутавотир ҳадисе аст, ки аз назари каммият (адади ривояткунандагон) ва кайфият, ба ҳадде аст, ки барои инсон чунин итмиъноне мебахшад, ки дурўғ будани онро маҳол бидонад. Манзур аз ҳадисҳои оҳод ҳадисҳое аст, ки ба ҳадди тавотур нарасидаанд, яъне ба мартабаи ҳадисҳои мутавотир нарасидаанд. Ба ҳамин хотир аст, ки донишмандони исломӣ мегўянд, ҳадиси мутавотир ифодакунандаи илм аст (яъне инсон дар ҳаққонияти онҳо 100 дар сад қатъ ҳосил менамояд) ва ҳадиси оҳод ифодакунандаи илм ва қатъ нест, балки ифодакунандаи “занн” аст. “Занн” яъне гумон, вале гумони зиёд (яъне аз 51 дар сад то 99 дар сад).
Дар ин ки ҳадисҳои оҳод дар маҷоли фурўи дин (аҳкоми динӣ) дар канори ҳадисҳои мутавотир ҳуҷҷат ҳастанд, дар миёни касе аз донишмандони исломӣ − қатъи назар аз мазҳабу маромашон − ихтилофе нест ва мавриди қабули ҳамаи онҳо аст. Вале дар ин ки ҳадисҳои оҳод дар маҷоли ақоид ва усули дин мисли ҳадисҳои мутавотир ҳуҷҷат ҳастанд ё на, миёни донишмандон ихтилоф ҳаст. Баъзе мўътақид ҳастанд, ки дар маҷоли ақоид фақат ҳадисҳои мутавотир эътибор доранд, зеро он чи дар ақоид аз мо хоста мешавад, ҳосилёбии қатъ ва яқин аст, на занну гумон.
|
