Нигоҳе ба ақоиди Муҳаммад ибни Абдулваҳҳоб

Меҳвари ақоид ва орои Муҳаммад ибни Абдулваҳҳобро тавҳид ва ширк ташкил медиҳад. Аз дидгоҳи ў, тавҳиде, ки Ислом ба сўи он даъват кардааст, тавҳид дар ибодат мебошад. Далелаш ҳам ин аст, ки мегўяд мушрикони замони Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) бо ин ки қоил ба маротиби дигар аз тавҳид (мисли тавҳид дар холиқият ва тавҳид дар рубубият) буданд, вале боз ҳам мушрик хонда шуданд. Чаро? Чун ки онҳо мўътақид ба тавҳид дар ибодат набуданд. Муҳаммад ибни Абдулваҳҳоб дар рисолаи “Кашф‒уш‒шубуҳот” мегўяд:

“Пас ҳаргоҳ далел бар ин хостӣ, ки мушриконе, ки Расули Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) бо онон ҷангид, шаҳодат ба он (яъне ба тавҳид дар рубубият) медоданд, ин фармудаи Худои Таолоро бихон, ки мефармояд: “Бигў: Чӣ касе аз осмон ва замин шуморо ризқу рўзӣ медиҳад ва чӣ касе молики гўшу чашмон аст ва чӣ касе зиндаро аз мурда ва мурдаро аз зинда берун меоварад ва чӣ касе тадбири амр мекунад? Он гоҳ онҳо (мушрикон) хоҳанд гуфт: Аллоҳ. Пас (ба онҳо) бигў: (Агар чунин аст) пас чаро парвои Ӯ надоред?..”[1] ва ғайр аз ин оятҳо. Пас ҳаргоҳ муҳаққақ гардид, ки онҳо (мушрикон) ба ин (қисм аз тавҳид) иқрор доранд ва чунин тавҳиде онҳоро дар доираи тавҳиде, ки Расули Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) ба сўи он даъват намуда дохил накардааст, донистаӣ, ки тавҳиде, ки инкор кардаанд, тавҳид дар ибодат будааст, ки мушрикони замони мо исми онро “эътиқод” ном мениҳанд... Ҳам донистаӣ, ки иқрори онҳо (мушрикон) ба тавҳид дар рубубият, ононро дохил дар доираи Ислом накардааст...”[2]

Хулоса, Муҳаммад ибни Абдулваҳҳоб гуфтанист, ки мушрикони араб холиқи ҷаҳон ва розиқи бандагон ва идоракунанда ва мудаббири оламро Худованди ягона медонистанд. Пас чаро боз ҳам мушрик хонда шуданд ва Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) бо онон ҷангид? Посух медиҳанд, ки ишколи кори онҳо фақат дар тавҳид дар ибодат буд. Онон бутҳо ва баъзе аз солеҳонро парастиш мекарданд. Ба таъбири дигар: мушрикони араб ҳаргиз мункири тавҳид дар холиқият, розиқият ва рубубият набуданд, балки мушрик дар ибодати Худо буданд ва он гоҳ Ислом онҳоро ба сўи ибодати Худованди ягона даъват фармуд.

Аз ин ҷост, ки Муҳаммад ибни Абдулваҳҳоб лафзи “илоҳ” дар “Ло илоҳа иллаллоҳ”‒ро фақат ба маънои “маъбуд” (парастишшаванда) медонад, ки бино бар он, ҷумлаи “Ло илоҳа иллаллоҳ”, ки шиори Паёмбари Акрам (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) ва мусулмонони ҷаҳон буда ва ҳаст, фақат нозир ба тавҳид дар ибодат мешавад.[3] Яъне маънояш ин мешавад: Ҳеҷ маъбуде нест ҷуз Худои ягона.

Аз дидгоҳи салафиҳо, аз он ҷо ки тавҳиде, ки Ислом мушрикони арабро ба сўи он даъват кардааст, тавҳид дар ибодат мебошад, ширки онҳо ҳам, ки дар муқобили тавҳид қарор дорад, маҳдуд дар ширк дар ибодат мешавад. Онҳо мегўянд:

“Ширк, муқобили имон овардан ба улуҳияти Худованд мебошад. Вақте ки имон овардан ба улуҳияти Худованд ва парастидани ягонагии Ӯ аз бузургтарин воҷибот бошад, пас барои Худованд шарику ҳамто қарор додан, бузургтарин гуноҳ ба шумор меравад, ки Худованд онро намеомурзад”.[4]

Муҳаммад ибни Абдулваҳҳоб муддаист, ки ширки мушрикони замони Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) ба ин буд, ки “Онҳо фариштагонро, ба ҷиҳати бандагони солеҳи Худо ва ба Ӯ наздик буданашон, мехонданд (нидо мекарданд) то барояшон дар пеши Худо шафоат кунанд. Ё марди солеҳе мисли Лот ва ё паёмбаре мисли Исоро мехонданд... Расули Худо (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) бо онҳо бар сари ҳамин ширк ҷангид то ҳамаи хондан (нидо) барои Худо бошад, ҳамаи назр барои Худо бошад, ҳамаи истиғоса (кўмак хостан) барои Худо бошад ва хулоса ҷамии ибодот фақат барои Худо бошад... Ҳамин навъ ширк буд, ки рехтани хуну моли онҳоро мубоҳ гардонид...”[5]

Бо таваҷҷўҳ ба чунин бардошт аз ширк, Муҳаммад ибни Абдулваҳҳоб мўътақид аст ҳар касе, ки авлиёуллоҳ ва солеҳонро нидо кунад ва ё аз онон шафоат биталабад, кори ў ширк аст ва ҷону моли ў бар муваҳҳидон мубоҳ мегардад. Зеро Қуръони Карим мефармояд: “Касеро ба ҳамроҳи Худо нахонед”[6] ва ё мефармояд: “Бигў: Шафоат ба таври комил аз они Худо аст...”[7]

Ба ҳамин хотир аст, ки мусулмонони замони худро мушрик меҳисобад, он ҷо ки мегўяд: “...тавҳиде, ки (мушрикон) инкор кардаанд, тавҳид дар ибодат будааст, ки мушрикони замони мо исми онро “эътиқод” ном мениҳанд...”[8]

Ҳаргоҳ ба ў эътироз мешуд, ки ҳеҷ мусулмоне он ҷо ки шафоат аз Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) ва ё солеҳон металабад ва ё тавассул ба онҳо меҷўяд, ибодат ва парастиши онҳоро қасд намекунад, дар посух мегуфт: Мушрикони араб низ ҳангоме ки ба хотири бутпарастияшон мавриди эътироз воқеъ мешуданд, мегуфтанд: “Мо бутҳоро танҳо барои ин парастиш мекунем, ки моро ба Худо наздик кунанд”.[9]

Илова ба ин, як силсила аъмолеро ба иллати ин ки мунҷар ба ширки акбар (ки ҳамон нидо ва хондани ғайри Худо аст) мешаванд, ширки асғар (кучактар) номида, анҷоми онҳоро барои мусулмонон ҳаром донистаанд. Онҳо мегўянд: